Paul Klee w Tate Modern Gallery

Czerwony balon, 1922

Paul Klee gigant sztuki XX wieku

Symfonia kolorów, fantazja dziecka w Tate Modern Gallery

Do 9 marca 2014 r. trwa wystawa Paula Klee – jednego z najciekawszych artystów XX wieku. Klee to jeden z największych twórczych innowatorów swojego czasu. Wszelkie recenzje tej wystawy spójnie głoszą zachwyty wobec jego prac. Zatem pytanie czy warto wybrać się do Londynu na wystawę „Paul Klee – Making Visible” wydaje się zbędne. Chociaż jego pierwsze prace rozczarowują to jednak te z późniejszego okresu zachwycają i pojawia się przy nich nieodparta chęć zabrania ich do domu. Klee to radykalny malarz europejskiego modernizmu, miał wpływ np. na Marka Rothko i Joan’a Miro zatem to wystawa, której nie można ominąć w ramach swojej edukacji z zakresu sztuki.

Magiczna symfonia kolorów

Klee przedstawiał świat dowcipnie, pomysłowo, niestandardowo, magicznie. Jego prace to symfonia kolorów: żółtego, niebieskiego i czerwonego co daje niewytłumaczalne wrażenie radości, muzyki i wolności. To świat realny przefiltrowany przez jego wyobraźnię. Jego liczne prace trudno sklasyfikować, gdyż widać w nich różne wpływy i inspiracje.

Czerwono-zielone i fioletowo-żółte rytmy, 1920
(The Metropolitan Museum of Art / Source: Art Resource/Scala Photo Archives)

Klee rozwijał swój styl bardzo długo. Jego rodzice muzycy starali się wykształcić go na muzyka, on jednak wykazywał większe zainteresowanie sztuką plastyczną. Po szkole średniej czuł, że musi doświadczyć życia, jak sam powiedział „miałem stać się człowiekiem przede wszystkim, sztuka miała wyniknąć z tego później”. Długo też zajmował się wychowywaniem swojego syna – to on został z małym dzieckiem w domu podczas gdy jego żona zarabiała na rodzinę. Ten czas wpłynął na sposób patrzenia Kleego na świat. To obserwowanie niemal oczami dziecka. Świat przedstawiony w jego pracach to odzwierciedlenie dziecięcej fantazji. To świat przefiltrowany przez własną wyobraźnię - figury ludzkie, zwierzęta, przyroda wchodzące ze sobą często w dziwną, magiczną, a czasami zabawną interakcję. Istotny dla jego twórczości był również wyjazd do Tunezji w 1914 roku. Przeźroczyste światło północnej Afryki wpłynęło na jego poczucie koloru.

Przełom w twórczości

Wystawa „Paul Klee - Making Visible” zaczyna się od prac stworzonych w czasie pierwszej wojny światowej i będących przełomem dla artysty – wtedy to po raz pierwszy opracował charakterystyczne dla jego twórczości abstrakcyjne szachownice kolorów tzw. "magiczny kwadrat". W obrazach Kleego pojawiają się zabawne kształty jak z wyobraźni dziecka. Według Kleego sztuka nie oddaje widzialnego, lecz czyni widzialnym. Był transcendentalistą – wierzył, że świat materialny był jednym pośród wielu rzeczywistości dostępnych ludzkiej świadomości.

Sukces finansowy

Komedia, 1921 (Tate, Pozyskany 1946)

Dziecięca fantazja, różnorodna tematyka była dobrą rozrywką w czasie pierwszej wojny światowej, odskocznią od trudnych tematów wojennych, ale też sposobem na ulokowanie kapitału zarobionego na wojnie. Długo nie odnosił sukcesu finansowego - budżet rodzinny opierał się głównie na zarobkach żony, nauczycielki gry na fortepianie. Dopiero 1917 rok przyniósł jemu sukces finansowy. Jego malarstwo było zdecydowanym odwrotem od wojny. Na sukces Kleego złożyły się dwa czynniki. Jeden natury ekonomicznej – zyski, ze zwiększonej w czasie wojny produkcji broni przyniosły producentom ogromny kapitał, który potrzebowali gdzieś ulokować, by nie stracił na wartości. Drugi to pozytywny odbiór zmiany stylu Kleego na bardziej abstrakcyjny w 1916 r. Zatem Klee zawdzięczał poniekąd karierę artysty wojnie.

Bauhaus

Pożar w pełni księżyca, 1933
(Museum Folkwang, Essen, Germany)

Część prac prezentowanych na wystawie pochodzi z czasu kiedy Klee uczył w Bauhaus. Abstrakcyjne płótna produkowane w tym czasie np. rytmiczna kompozycja „Ogień wieczorową porą” z 1929 roku (z ang. Fire in the Evening 1929), wyniósł Kleego na nowe międzynarodowe szczyty.

Sztuka zdegenerowana

Rok 1930 przyniósł radykalne zmiany artyście. Po przeprowadzce do Düsseldorfu, Klee został odwołany przez nazistów ze swojego nowego stanowiska dydaktycznego i schronił się w Szwajcarii z jego rodziną, a jego prace zostały usunięte z kolekcji i oznakowane jako "sztuka zdegenerowana" w Niemczech. Klee, pomimo zawirowań politycznych, niepewności finansowej i pogorszenia jego zdrowia, stał się jeszcze bardziej płodny w swojej twórczości.

Aktualne ceny prac Paula Klee

W 2011 roku na aukcji Impresjonistów w domu aukcyjnym Christie’s jego obraz „Gelande des Ubermutes” z 1937 został zakupiony za £421,250 ($681,026). Inny jego obraz – Tanzern z 1932 został sprzedany za £4.2 million ($6.8 million a wyceniony był na £2 million/3 million.

Wystawa w Londynie to jedna z nielicznych okazji kiedy można zobaczyć jego liczne obrazy, rysunki i akwarele z kolekcji z całego świata.